Valutakrigen
Stor plass er sett av til eit interessant tema i Morgenbladet førre veka. Artikkelen om dollaren sin posisjon i verdsøkonomien er sprita opp etter alle kunstens reglar, med Google-søk, konspirasjonsteoriar, geopolitikk og nøye utvalde sitat frå ekspertar i akademia og næringsliv. Men når fundamentet for det journalistiske byggverket slår sprekker, er det ikkje berre dollaren som vert ubetaleleg.
To kritiske premissar gjev stød til dei høgttravande resonnementa om ein krig mellom valutablokkene i verda. Den første er at styrken i amerikansk økonomi er tufta på dollaren si makt som leiande global valuta. Den andre er at oljeprisen heng nøye saman med dollarkursen. Begge desse to føresetnadene er ustøe, og hadde fortent ein langt meir kritisk diskusjon.
Artikkelen sist veke etterlet eit inntrykk av at amerikansk økonomi er sterk fordi dollaren er den viktigaste valutaen i verda. Dette er å snu røynda på hovudet. Med om lag 25 prosent av verdiskapinga er USA den desidert største økonomien i verda. Amerikansk økonomi kan i tillegg smykke seg med sunn økonomisk vekst, sterk produktivitetsauke, høg fleksibilitet, låg arbeidsløyse og ikkje minst ei svært konkurransedyktig kapitalavkastning. I slike forhold finn me bakgrunnen for USA sin økonomiske maktposisjon og for dollaren si rolle i internasjonal økonomi.
Den andre føresetnaden er at USA har ein vesentleg fordel av at oljeprisen er notert i dollar. At prisen på ei av dei viktigaste råvarene i verda skulle vere bestemt av ein meir eller mindre vilkårleg valutakurs er usannsynleg. Om dollarkursen fell med ein helvt, er det ingen grunn til å tro at også oljeprisen vert halvert. Risikofaktorar let seg ikkje stable. Tvert om er det slik at når dollarkursen vert svakare målt mot andre valutaer så vil oljeprisen stige, slik at verdien av olja målt i andre valutaer ikkje endrar seg så mykje. Ei viktig forklaring bak dei høge oljeprisane er såleis at dollaren er så svak om dagen.
Råvareprisrisikoen er stor i handel med olje, mens valutarisikoen er mindre. Eit rikt sett av instrument i finans- og råvaremarknadene gjer det mogleg å organisere oljesal i kva valuta som helst, og slik fungerer handelen også i praksis.
Oljeinntekter vert i stor utstrekning nytta til import, eller til plasseringar utanlands. Difor vil valutabehovet for oljeeksportørane spegle importvektene i utanrikshandelen deira. I Noreg treng ein til dømes utanlandsk valuta for å kjøpe verdipapir til Statens pensjonsfond Utland, som igjen har ei vekting med utgangspunkt i vareimporten til Noreg. Interessa for dollaren som noteringsvaluta for olje er difor lett å overdrive.
Dollaren er i dag den viktigaste plasseringsvalutaen i verda, og mange land har store valutareservar i dollar. Dette gjev USA ein fordel i form av inflasjonsskatt ikkje berre frå innanlandsk økonomi, men frå heile verda. Her ligg ei kjelde til økonomisk tap for USA, om sentralbankar verda over vil rebalansere valutareservane i disfavør av dollar.
Dei andre ingrediensane i det skisserte komplottet om ein global valutakrig er laust fundert. Om slike forhold kan vi gjerne spekulere, og det er jo vanleg i valutamarknaden. Men i så fall bør ein balansere posisjonane betre enn tilfellet er i Morgenbladet sin artikkel.
Klaus Mohn
Stipendiat, Universitetet i Stavanger